Đậu mùa khỉ đã được WHO công bố là tình trạng y tế khẩn cấp trên thế giới, gần đây Việt Nam cũng đã ghi nhận ca mắc bệnh đầu tiên. Thay vì hoang mang, bạn cần hiểu rõ hơn về căn bệnh này để chủ động phòng tránh.
Sau thông tin về ca mắc đậu mùa khỉ đầu tiên được phát hiện tại Việt Nam khi trở về từ Dubai, nước ta đang đứng trước nguy cơ về dịch bệnh tiếp theo bùng phát sau Covid-19. Dù các chuyên gia y tế cho rằng kịch bản này không lớn, nhưng mỗi người dân cũng cần trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về căn bệnh này để tự bảo vệ sức khỏe bản thân.
1. Bệnh đậu mùa khỉ là gì?
➢ Đậu mùa khỉ là căn bệnh không mới do một loại virus thuộc giống Orthopoxvirus trong họ Poxviridae gây ra. Virus này thường lây lan giữa các loài khỉ ở Trung và Tây Phi. Thỉnh thoảng, chúng nhảy sang người và tạo thành những trận dịch nhỏ.
➢ Lần đầu tiên loại virus này được phát hiện ở khỉ trong phòng thí nghiệm vào năm 1958. Đến năm 1970, người đầu tiên trên thế giới được xác nhận nhiễm đậu mùa khỉ là công dân Cộng hòa Dân chủ Congo. Cho đến nay, thế giới đã ghi nhận hơn 68.000 ca mắc đậu mùa khỉ trong đợt dịch lần này.
➢ Trong đợt dịch năm 2022, tính đến ngày 3/10, thế giới đã ghi nhận đến 68.265 trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ tại 106 quốc gia, trong đó có 25 trường hợp tử vong. Khu vực Tây Thái Bình Dương có một số nước ghi nhận ca bệnh gồm: Australia (136), Singapore (19), Trung Quốc (5), New Zealand (5), Nhật Bản (4), Philippines (4), Hàn Quốc (2), Guam (1), New Caledonia (1).
➢ Vào ngày 23/7 vừa qua, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tuyên bố đậu mùa khỉ là tình trạng sức khỏe khẩn cấp toàn cầu. Cơ quan này đánh giá nguy cơ lây nhiễm toàn cầu ở mức trung bình, khu vực châu Âu và châu Mỹ ở mức cao, khu vực Tây Thái Bình Dương (trong đó có Việt Nam) ở mức thấp đến trung bình, các khu vực khác ở mức trung bình.
Đậu mùa khỉ do virus thuộc giống Orthopoxvirus trong họ Poxviridae gây ra
2. Cách lây lan của bệnh đậu mùa khỉ
➢ Theo Bộ Y tế, đậu mùa khỉ (monkeypox) lây truyền từ động vật sang người và từ người sang người qua:
✔ Tiếp xúc trực tiếp với tổn thương da, dịch cơ thể
✔ Giọt bắn đường hô hấp
✔ Quan hệ tìn..h dụ..c
✔ Vật dụng của người bị nhiễm
✔ Lây truyền từ mẹ sang con.
Đậu mùa khỉ lây lan qua nhiều con đường khác nhau
3. Các triệu chứng thường gặp của đậu mùa khỉ
➢ Cũng theo Bộ Y tế công bố, bệnh đậu mùa khỉ thường biểu hiện qua triệu chứng chính như:
✧ Mệt mỏi, sốt, đau đầu, đau cơ, đau lưng, sưng hạch bạch huyết, ớn lạnh.
✧ Phát ban: Giống với mụn nước, xuất hiện trên mặt, bên trong miệng hoặc các bộ phận khác của cơ thể như bàn tay, bàn chân, ngực, bộ phận sinh dục hay hậu môn.
✧ Thường gặp tổn thương da toàn thân và có hạch to kéo dài từ 2-3 tuần.
➢ Bộ Y tế cũng lưu ý rằng bệnh đậu mùa khỉ cũng có thể gây biến chứng nặng dẫn tới tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Phát ban là một trong những biểu hiện phổ biến của đậu mùa khỉ
4. Diễn biến của bệnh đậu mùa khỉ
➢ Khi mắc đậu mùa khỉ, người bệnh thường trải qua các giai đoạn sau:
✧ Ủ bệnh: Từ 6 - 13 ngày (có thể dao động từ 5 - 21 ngày). Lúc này, người nhiễm không có triệu chứng gì và không có khả năng lây nhiễm.
✧ Khởi phát: Từ 1 - 5 ngày, các triệu chứng thường gặp gồm sốt và nổi hạch ngoại vi toàn thân, có thể kèm theo đau đầu, ớn lạnh, mệt mỏi, đau họng, đau cơ. Đây cũng là thời điểm virus có thể lây sang người khác.
✧ Toàn phát: Đặc trưng với các vết ban đỏ trên da, thường gặp sau sốt từ 1 - 3 ngày. Các vết ban có thể gặp nhiều trên mặt, lòng bàn tay, lòng bàn chân, miệng, mắt, cơ quan sinh dục.
✧ Hồi phục: Các biểu hiện của đậu mùa khỉ có thể kéo dài từ 2 - 4 tuần rồi tự khỏi. Khi hết các triệu chứng lâm sàng, những vết sẹo trên da có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ nhưng không còn nguy cơ lây nhiễm.
➢ Tuy nhiên, trong một số trường hợp, người bệnh có thể không xuất hiện triệu chứng dù nhiễm virus, thể nhẹ (hết sau 2-4 tuần mà không cần điều trị đặc hiệu) hoặc thể nặng.
Các biểu hiện của đậu mùa khỉ có thể kéo dài từ 2 - 4 tuần rồi tự khỏi
5. Những người có nguy cơ cao mắc đậu mùa khỉ
➢ Các trường hợp mắc đậu mùa khỉ thể nặng thường là nhóm có nguy cơ cao như phụ nữ mang thai, trẻ em, người cao tuổi, người mắc bệnh lý nền, người suy giảm miễn dịch,…
➢ Thường là từ tuần thứ 2 của bệnh đậu mùa khỉ, diễn biến nặng có thể dẫn đến t.ử vo.ng. Một số biến chứng ở thể nặng bao gồm nhiễm khuẩn da, viêm phổi, viêm não, nhiễm khuẩn huyết,…
Phụ nữ mang thai là nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc đậu mùa khỉ
6. Cách điều trị bệnh đậu mùa khỉ
➢ Bộ Y tế đã công bố thông tin nguyên tắc điều trị đậu mùa khỉ là thực hiện giám sát và cách ly ca bệnh nghi ngờ cũng như xác định; chủ yếu điều trị triệu chứng; đảm bảo dinh dưỡng, cân bằng điện giải và hỗ trợ tâm lý; sử dụng thuốc điều trị đặc hiệu ở những trường hợp nặng và cơ địa đặc biệt; theo dõi, phát hiện và xử lý kịp thời tình trạng nặng, biến chứng.
➢ Với thể nhẹ, người bệnh đậu mùa khỉ sẽ được chỉ định hạ sốt, giảm đau, chăm sóc tổn thương da, mắt, miệng, đảm bảo dinh dưỡng, theo dõi và phát hiện sớm các biến chứng nếu có, đồng thời phòng và kiểm soát nhiễm khuẩn. Trong trường hợp thể nặng, bệnh nhân cần được điều trị ở buồng cách ly tại khoa hồi sức, điều trị biến chứng (nếu có) theo phác đồ đã ban hành.
➢ Thuốc điều trị đặc hiệu đậu mùa khỉ chỉ được cung cấp cho người có biến chứng nặng hoặc suy giảm miễn dịch, trẻ em (nhất là dưới 8 tuổi), phụ nữ có thai và đang cho con bú, người có bệnh cấp tính tiến triển. Các loại thuốc được WHO khuyến cáo bao gồm: Tecovirimat, Cidofovir, Brincidofovir, Globulin miễn dịch tĩnh mạch.
➢ Để được xuất viện, người bệnh phải được cách ly tối thiểu 14 ngày và đảm bảo hết các triệu chứng lâm sàng, không xuất hiện tổn thương mới trong tối thiểu 48 giờ, tổn thương cũ đã đóng vảy.
Một số loại thuốc đặc trị có thể được kê đơn cho người bệnh ở thể nặng
7. Chưa có Vaccine phòng ngừa đậu mùa khỉ
➢ Hiện nay, thế giới chưa có vaccine phòng bệnh đậu mùa khỉ. Tuy nhiên, chúng ta có phương án thay thế là sử dụng vaccine đậu mùa. Những loại vaccine này dựa trên virus vaccinia và được phát triển ban đầu để chống lại bệnh đậu mùa.
➢ Mặc dù vậy, kết quả nghiên cứu vẫn cho thấy các loại vaccine hiện có, bao gồm MVA-BN và ACAM2000, đủ tạo ra khả năng phản ứng miễn dịch hiệu quả đối với bệnh đậu mùa khỉ.
➢ Tại Việt Nam, Bộ Y tế nhận định người dân có thể phòng bệnh đậu mùa khỉ bằng phương pháp tiêm vaccine đậu mùa. Tuy nhiên, việc sử dụng vaccine phòng bệnh chủ yếu dành cho nhóm đối tượng có nguy cơ cao.
Hiện chưa có vaccine đặc hiệu để phòng ngừa đậu mùa khỉ
8. Các phương pháp phòng bệnh khác
➢ Thường xuyên rửa tay với xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay.
➢ Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi. Tốt nhất nên dùng khăn vải, khăn tay, khăn giấy dùng một lần hoặc ống tay áo để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp. Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn ngay sau khi ho, hắt hơi. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.
➢ Khi có các triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng nghi ngờ cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời. Đồng thời, người bệnh cũng nên chủ động tự cách ly, tránh quan hệ tình dục.
➢ Tránh việc tiếp xúc gần với người mắc bệnh đậu mùa khỉ, hạn chế tiếp xúc trực tiếp với những vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Nếu nơi làm việc hay nơi ở có người mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh, cần thông báo cho cơ quan y tế để được tư vấn và xử trí kịp thời, không tự ý điều trị tại nhà.
➢ Người đến các quốc gia có dịch bệnh đậu mùa khỉ (khu vực Trung và Tây Phi), cần tránh tiếp xúc với động vật có vú (chết hoặc sống) như thú có túi, động vật gặm nhấm, động vật linh trưởng có thể chứa virus đậu mùa khỉ. Khi quay trở về Việt Nam, người dân cần chủ động khai báo với cơ quan y tế địa phương để được tư vấn.
➢ Cần đảm bảo an toàn thực phẩm, thực hiện lối sống lành mạnh, tăng cường vận động thể lực, nâng cao sức khỏe.
Hãy nhớ che miệng khi ho và vệ sinh tay ngay sau đó
➢ Ngoài ra, bạn có thể chủ động nâng cao miễn dịch bằng việc sử dụng Mật ong Manuka hằng ngày. Chỉ cần ăn trực tiếp từ 1-2 muỗng cà phê mật ong Manuka hoặc pha vào các loại nước uống hay sử dụng trong thực phẩm là bạn đã có thể bảo vệ sức khỏe cả gia đình khỏi nguy cơ mắc đậu mùa khỉ và những bệnh do virus gây ra.
Mật ong Manuka New Zealand với chỉ số kháng khuẩn cao là giải pháp
hiệu quả tạo “lá chắn miễn dịch” tự nhiên cho cơ thể
